Fıkıh kitaplarında diyor ki: “İmamın sesi yetiştiği zaman, tekbirleri müezzinin de bildirmesi mekruhtur.” Tahrimen mekruh, hangi hallerde haram oluyor?

Sübutu veya delili kat’i olmayan nasslarla bir şey emir veya men edilmişse, bu vâcip ve tahrimen mekruhu bildirir. Vitr namazı, bayram namazı, kurban kesmek, fıtra vermek, teşrik tekbirleri, kıraati dinlemek, selâmı almak, adağını yerine getirmek Kur’an-ı kerimde emredilmektedir ama bu emir açık değildir. Bu sebeple Hanefîler buna farz değil de vâcip demiştir. Vâcibin bilerek terki tahrimen mekruhtur. Meselâ vitr namazını kılmamak böyledir. Erkeğin altın takması, ipek giymesi tahrimen mekruhtur. Bunlar hadîs-i şerifte açıkça açıkça bildirilmiştir ama bu hadîsi bir kişi bildirdiği (haber-i vâhid olduğu) için sübûtu zannîdir. Çalgı dinlemek de Kur’an-ı kerimde üstü örtülü olarak yasaklanmıştır. Sübûtu kat’î ama harama delâleti zannîdir. Bu sebeple haram değil tahrimen mekruhtur. Amelde bid’at işlemek; başkasının alışverişi sırasında alışveriş teklifinde bulunmak ve başkasının evlenme teklifi üzerine evlenme teklifinde bulunmak tahrimen mekruhtur. Çünki hadis-i şerif ile men edilmiştir. Sünnet-i müekkedeyi özürsüz ve ısrarla terk etmek de tahrimen mekruhtur.
Ancak mekruhların hepsi aynı derecede değildir. Vâcibin terki kerâhet-i tahrimî, sünnetin terki ise kerahet-i tenzihî ile mekruhtur. Lâkin sünnetin kuvvetine göre kerahet-i tahrimîye yaklaşmak ve şiddet hususunda kerahet-i tenzihînin dereceleri değişir. Zira sünnet, vâcip ve farzın ve bunların zıdları olan yasakların muhtelif dereceleri olduğu gibi müstehabın da muhtelif dereceleri vardır.
İmam Muhammed’e göre, şüpheli nasslarla sâbit olan vâcibin terkindeki tahrimen mekruh ile şüpheli nasslarla men edilmiş tahrimen mekruh, haram hükmündedir. Yani haram değildir ama haram gibidir. Neden? Bazı âlimlere göre ateşle azap olunacağı içindir. Bazı âlimlere göre böyle söylemesi mecazdır. Çünki mekruha ateşle azap yoktur ama ikisi de şeriatin yapılmasını istemediği şeydir. Böyleyse üçünün sözü aslında birbirine aykırı değildir. İmam Muhammed’e göre tahrimen mekruhun haram sayılması için mutlaka nass ile sâbit olması gerekir. Sünnet-i müekkedenin ısrarla ve özürsüz terkinden doğan tahrimen mekruh da haram değildir. İmam Muhammed’in de tahrimen mekruh dediği, ama haram saymadığı hususlar vardır. Diğer iki imamın tahrimen mekruh dediği bazı hususlara, haram demektedir.
Vâcibi ve tahrimen mekruhu inkâr etmek üç imama göre de küfr değildir. Sünnet-i müekkedeyi terk etmekten doğan tahrimen mekruh, İmam Muhammed’e göre de haram hükmünde değildir. Fetva Şeyhayna göredir. Ama insanları sakındırmak için İmam Muhammedin kavli de bildirilir. İmamı Azam, şeriatın sahibine karşı çok edepli olduğundan, delaleti veya sübutu kat’i olmadıkça, yani açık ayet-i kerime veya muhkem ve mütevatir sünnetle sabit olmadıkça, bir şeye haram demezdi. Yoksa mekruhu küçük gördüğünden değildi. Çünki mekruh da şeriatin sahibinin beğenmediği şeydir.

Fıkıh kitaplarında mekruh denildiği zaman tahrimen mekruh anlaşılır sözü, ilk devirde yazılmış mezhebin temel kitapları içindir. Bunlardan alarak yazılmış fıkıh ve ilmihal kitaplarında böyle değildir. İbn Âbidin hazretleri “Fıkıh kitaplarında mekruh dendiği zaman hemen tahrimen mekruh dememeli, deliline bakmalıdır” diyor.


21 Haziran 2010 Pazartesi
Alakalı Başlıklar