Gelişmiş Arama İçin Tıklayınız!

Sultan II. Abdülhamid’in Esad Erbili’yi sürgüne gönderdiği doğru mudur?
Kelami Dergahı şeyhi Erbilli Esad Efendi'yi Sultan Abdülhamid 1900 senesinde İstanbul’daki bazı faaliyetleri sebebiyle memleketi olan Irak’a sürgün etmiştir. Meşrutiyet ilan edilince geri dönmüştür. Neden sürgün edildiğine dair sarih malumat elde yoktur. Söylenenler de dedikodu kabilindendir. Esad Efendi Menemen davasında muhakeme edilirken, mahkeme reisi Mustafa Muğlalı, Sultan Hamid’in kendisini neden sürgüne gönderdiğini sordu. “O vaktin uleması bizden ders istedi. Muhyiddin-i Arabî’nin Kenzü’l-İrfân namında bir eseri vardır. O vakit Meşihat’in emriyle bir sene müddetle İstanbul’da ulema sınıfına ders verdim. Sultan Hamid, evhamlı bir adamdı, bu dersten huylandı ve ‘Şeyh Efendi, sıla-i rahim etsin, ne vakit arzu ederse gelsin’ dedi. Sultan Hamid tahtan ayrıldıktan sonra İstanbul’a geri döndüm” demiştir. Devam eden tekkesinin mensuplarından Ethem Cebecioğlu, Sultan Abdülhamid’in kendisini Irak’a İngilizlerin petrol oyunuyla mücadele etmek, sürgün kılıfı altında, İngiliz muhalifi bir misyon icra etmek üzere gönderdiğini iddia eder. Şark ayaklanmasında İngiliz parmağı olduğunu bilen mahkeme reisinin, aynı irtibatı, Esad Efendi ile de kurmak için uğraştığını iddia eder. ‘İngiliz işgali altında Kuzey Irak’ta 25 sene önce sürgün bulunuyordun. Onlardan bir şekilde tesir gördün, bu ayarla Menemen ayaklanmasını çıkardın’ tezini ileri sürmek istediğini, ancak Esad Efendinin verdiği cevapların bunu çürüttüğünü söyler. Şu kadar ki sürgün zamanında Irak’ta ne petrol vardı ne de İngilizler burada faaliyet gösteriyordu. Olsa bile yaşlı bir şeyhin böylesine çetrefil bir meselede ne gibi bir misyon icra edeceği söz götürür. Öyle olsaydı mahkemede bunu açıkça söyler ve İngiliz muhalifi olduğunu beyan ederek mahkeme reisinin vehmini boşa çıkarırdı. Esad Efendi, İstanbul’a döndükten sonra İttihatçılar tarafından Meclis-i Meşayıh reisliğine getirilmiştir. Sultan Hamid’in gizli adamı olsaydı, İttihatçılar kendisine bu vazifeyi tevdi etmezdi. Esad Efendi, meclisin açılış konuşmasında Sultan Abdülhamid zamanı için ‘devr-i menhus-i istibdadın safahat-ı muzlimesi’ tabirini kullanmıştır.


15 Şubat 2020 Cumartesi
Alakalı Başlıklar