XIX. asırda Ermenilerin, Müslümanlardan daha zengin olmasının sebebi nedir?
Eskiden Anadolu’da köylüler Ermeni; Türkler, çiftçi veya hayvancı; Kürtler ise göçebe ve hayvancı idi. İktisadi vaziyetleri arasında pek fark yoktu. XIX. asrın ikinci yarısında Ermeniler büyük bir maarif hamlesiyle mektepler açtılar, tahsil yaptılar. Ardından da milletlerarası irtibatlarını kullanarak, modern kapitalizmin Osmanlı topraklarındaki başlıca mümessilleri oldular. Köylerden şehirlere göçtüler. Yatırımlar yaptılar. Mesela matbaacılık, kahvecilik, fotoğrafçılık, manifaturacılık, ithalat ihracat gibi o zaman Müslümanların bilmediği veya küçük görerek yapmadığı işleri yapıp para kazandılar. Cemiyetteki ekonomik statüleri yükseldi. Bir yandan da tımar kaldırılıp Kürtlerin otonomileri kaldırılınca, aşar ihalelerine girdiler. Mülkleri olduğu için ipotek edebildiler ve ihalelere gidip alabildiler. Bu da servet kazanmalarına sebebiyet verdi. Köylü Ermenilerin de ekonomik seviyesi adım adım yükselmeye başladı. Şehirdekiler köylerine para gönderdiler. 1895’ten itibaren bilhassa Amerika’ya büyük bir göç oldu. 20 yıl boyunca memleketlerindeki ailelerine para gönderdiler. Bu da Ermeni köylerinin XX. asır başlarından itibaren hızla kalkınması neticesini doğurdu. Bir topluluk, kalkınmaya başlayınca, evvela çocuklarını okutur. Bunlar okuyunca daha modern ve canlı bir ekonomik hayatın şartları kurulur. Böylece Ermeni köyleri ve Ermeniler ile Müslümanlar arasında ekonomik farklılık meydana geldi.


5 Nisan 2022 Salı
Alakalı Başlıklar