Cevab: Hacılar arefe gününü şaşırarak vakfe yapsalar; sonra bunun bayram günü olduğu anlaşılsa câiz olur. Çünkü zamanında olmuştur. On birinci gün olduğu anlaşılırsa câiz olmaz. Kurban da böyledir. (İbn Âbidin).

Cevab: İbn Âbidîn hazretleri Ukûdü’d-Dürriyye’de diyor ki: Hac etmemiş fakîrin, başkası yerine hacca gitmesi câiz ise de, Hill’e gidince, kendisine de hac etmek farz olur. Mekke’de kalıp, sonraki senede kendi haccını yapması lâzım olur. Fakat evvelki haccında, memleketine dönmediği için, meyyitin haccı noksan kalmış olur. Vekîle para verilirken, istediğini yap denilirse, meyyit için başkasını vekîl edebilir ve kendi haccını da o sene kendi yapar. Buna mukabil İbn Âbidîn Dürrü’l-Muhtar’da da diyor ki: Haccetmemiş fakir kimse, vekil olarak hacca gönderilse, hac kendisine farz olmaz, çünki başkasının parasıyla ona vekil olarak gelmiştir. Kendi namına hacca gelen fakir, bir sebeple hac yapamasa, onun ertesi sene yapması farz olur. O halde haccetmemiş fakir kimse bedel olarak hacca gidince hac kendisine farz olmakla beraber, başkasının parasıyla gelebildiği için kendisine haccın farz olmadığını söyleyenler de vardır.

Cevab: Bu hususta iki kavil vardır. Saffâr ve İbni Kemal’in bildirdiğine göre, rüşvet vermek haramdır. Haram işlememek için farz terkedilir. Ebussuud Efendi’nin bildirdiği ikinci kavle göre, hakkını almak için rüşvet vermek câizdir. Mutemed kavil de budur. (İbn Âbidîn, Hac bahsi). İbn Âbidîn hazretleri, burada rüşvet vermek câizdir diyerek, böyle durumlarda haccın farz olmadığına işaret etmektedir. Çünki âyet-i kerime gereği yol emniyeti haccın farz olması için şarttır. Bazı âlimler bu takdirde yol emniyetinin bulunmadığını söylemektedir. Arafat’a çıkma hususunda da bazı seneler yol emniyeti bulunmamakta, hacılar bir gün evvel Arafat’a çıkarılarak haccın zamanında yapılmasına engel olunmaktadır. Bu sebeple âlimlerin bazısına göre günümüzde hac farz olmamaktatır.

Cevab: Geri dönüp şavtı düzelterek tavafı tamamlamalıdır. Tavaf bitmişse iade gerekir. Mekke’yi terketmedikçe umre iade edilir. Mekke’den çıkılırsa dem (davar kesmek) gerekir.

Cevab: Gerekmez. Varisleri veya bir başkası masrafları ekserisi ölenin terikesinden karşılanmak üzere hacca giderse inşallah meyyit hac borcundan kurtulur. Kendi mallarından gitseler de olur diyen âlimler vardır. (İbn Âbidîn, Sarurenin haccı bahsi.)

Cevab: Câizdir ama mekruhtur. Nitekim ulemâ Kâbe'nin üzerinde namaz kılmanın mekruh olduğunu söylemişlerdir. (İbn Âbidîn, Namazın mekruhları bahsi.)

Cevab: Hac, umre veya başka maksatlarla Mekke’ye veya Harem’e girmek isteyen kimse, mîkatı ihramsız geçemez. Mutlaka umre yapmalıdır. Doğrudan Harem veya Mekke’ye gitmek kasdı olmaksızın Hill’e giren âfâkîlerin (Hill’de oturmayanların) mîkatı ihramlı geçmesi gerekmez. Sonra hac veya umre için Mekke’ye gidecekse Cidde’de ihrama girer. Hac veya umre kasdı olmaksızın Mekke’ye gidecekse ihrama girmesi de gerekmez. Şâfiî mezhebinde hac veya umre kasdı olmaksızın Harem veya Mekke’ye gidenlerin mîkatı ihramlı geçmesi gerekmez.

Cevab: Farz olan hacca gittikten sonra bir daha gitmek, nafile kurban kesmek, öğle ve yatsıyı tek başına kıldıktan sonra cemaate uymak gibi belli hallere münhasırdır.

Cevab: Arafat ve Müzdelife’de hayızlı veya cünüp olmanın mahzuru yoktur. Ama tavafta vâcibdir. Cünüp veya hayızlı olarak tavaf yaparsa, haram işlemiş olur; ama tavaf sahihtir, kendisinden düşer. Hayızlı kadın hayzın bitmesini bekler; sonra tavafını yapar. Hayızlı olarak tavaf ederse, hem günaha girmiş olur; hem de cinayet işlemiş olur ki, ziyaret tavafı ise bedene (sığır veya deve), veda tavafı ise şat (koyun veya keçi) kesmesi gerekir. Eğer sonradan temiz olarak tavafı iade ederse, ceza kendisinden düşer, tövbe kâfi gelir. (İbn Âbidîn, Hac bahsi.) Hacca gidecek kadınların ya ilaçla hayzını geciktirmesi; ya da bayramdan itibaren 11 gün daha orada kalacak şekilde seyahat programı yapması gerekir. Çünki hayzın azamîsi Hanefî mezhebinde 10 gündür. Böylece 11. gün farz olan ziyaret tavafını yapıp memleketine dönebilir.

Cevab: Hanefî mezhebinde Müzdelife vakfesi vâcib olduğu gibi, vakfeyi fecr doğduktan sonra yapmak da vâcibdir. Diğer üç mezhebde gece de yapılabilir. Ancak bir Hanefî zaruret olmadan bu mezhebleri taklid edemez. Üstelik taklid edebilmek için haccın şart v emüfsidlerinde de bu mezhebe uymuş olamsı gerekir. Bu bakımdan ceza olarak haremde bir koyun veya keçi kurban kesmek gerekir.

Cevab: Mescid-i Haram’da aşağıda kadınlara değmeden, kimseye eziyet vermeden tavaf yapmak mümkündür. Defalarca yaptım, biliyorum. Üstten yapmaya lüzum yoktur.

Cevab: Kıran veya temettü haccında şükür kurbanı mutlaka Harem'de kesilir. Kurban bulamayan, 3 gün orada, 7 gün de dönünce burada oruç tutar. Sizin vaziyetiniz buna uymuyor. Bugün için Harem’de kurban vardır ve kesilmektedir. Diğer mezheplerde kurban bulamayan bu on günlük orucu dönünce memleketinde de tutabilir. Haccınız bu mezheplere göre sahih ise, başka imkân da bulamazsanız bu mezhepleri taklid edebilirsiniz. Diyânet’in tatbikatı için de nihayet hüsnü zan etmekten başka çare yoktur. Mamafih bu kurbanların hacılar ihramdan çıktıktan sonra kesildiği çok yaygın olarak söylenmektedir. Bu ise ayrıca ceza kurbanı gerektirir. Ancak İmam Ebu Yusuf’a göre câizdir.

Cevab: Ramazan ayının hilâli dünyanın herhangi bir yerine görülürse, başka yerde oturanlara da Ramazan orucuna başlamak lâzım gelir. Zilhicce hilâli böyle değildir. Her yerde ayrı ayrı görülmesine itibar edilir. Şimdi dünyanın bir yerinde görülünce, takvimler Zilhicce ayını başlatıyor. Bu sebeple kurbanları ikinci gün kesmek, hacda ise ve Zilhicce hilâli takvimlerde yazdığı gün Hicaz'da görünmemişse, ertesi gün tekrar Arafat’a çıkmak lâzımdır. Hilâlin görülmesi bu zamanda çok zordur. İlânı da şer’î hâkim (kadı) tarafından yapılır. Bu ise mümkün değildir. Bu zamanda hilâlin görülebilir olması kâfidir. Nitekim fıkıhta böyle bir kavil vardır.

Hilâlin bir yerde ne zaman görülebileceği, dolayısıyla bu beldede kamerî ayın ne zaman başlayacağı internetten ecnebi zaman hesaplama sitelerinden öğrenilebilir. Diyânet’in sitesinde de hilâlin nereden görüneceği yazmaktadır.

Cevab: Dünyalık için kendisini tehlikeye atmanın uygun olmadığı bildiriliyor. Gezmek için gemiye veya uçağa binmek caizdir.

Cevab: Hac zamanı Arafat’tan Müzdelife’ye geçilir. Burada akşam ve yatsı namazları cem-i tehir ile birleştirilerek kılınır. Bu, Hanefî mezhebine göre vâcibdir. Akşam ile yatsı namazını cem etmeden yolda kılanlar, Müzdelife’ye geldikten sonra iade ederler. İmam Ebu Yusuf’a göre iade etmelerine gerek yoktur. Bunlardan birine göre fetvâ verildiği bildirilmemiştir. Ama ibadetlerde öncelikle İmam Ebu Hanife’nin kavline uymak kaidedir. İmam Ebu Yusuf’a uyulursa da bir şey gerekmez. Müzdelife’den önce iki namaz cem edilemediği gibi, Müzdelife’de cem-i takdim ile de kılınamaz. Akşamı yolda kılan, Müzdelife’de yatsıyı kılar. Şimdi Müzdelife’den akşam vakti geçilip Mekke-i mükerremeye gidiliyor. Burada akşam ve yatsı vaktinde kılınıyor. Fecr vakti Müzdelife’ye tekrar gelinip vakfe yapılıyor. Bunlar İmam Ebu Yusuf kavline uygundur. Kaldı ki geniş bakılacak olursa, Arafat’tan yürüyerek çıkan kimse, ancak yatsı vakti Müzdelife’ye varır. Ama daha evvel varırsa, cem etmesi vâcib olmaz. Geceyi burada geçirmek de sünnettir. Geceyi geçirmeyecekse, İmam Ebu Hanife’ye göre de cem etmesi vâcib olmaz.

Cevab: Umre, Hanefî’de sünnet bir ibadettir. İhramlı olarak tavaf (Kâbe’yi yedi defa dönmek) ve say (Safa ile Merve arasında yedi defa gidip gelmek) suretiyle yapılır. Say’dan sonra traş olup ihramdan çıkılır. Kadınlar, saçlarının ucundan bir tutam keserler. Erkekler için saçı kazımak veya tamamından bir parmak ucu kadar kısaltmak sünnet; saçın dörtte birini bir parmak ucu kadar kısaltmak vâcibdir. Vâcibi terk etmek, ceza kurbanı gerektirir. Haccın farz ve vâcibleri olduğu gibi, umrenin de farz ve vâcibleri vardır. Cezalar bakımından umrenin hükümleri, hac ile aynıdır. Binaenaleyh umrede hiç traş olmamış bir kimse ihramdan çıkmış ve umreyi tamamlamış olmaz. Traş olmadan ihramdan çıkarsa, ceza kurbanı keser. Saçın dörtte birinden azını kesmiş ise de hüküm böyledir. Umre sahihtir; ama vâcibin terki sebebiyle umrenin sevablarından mahrum kalındığı gibi, vacibi terk günahından kurtulmak için Harem sınırları içinde bir koyun veya keçi kurban edilmelidir. Bunun zamanı yoktur. Umreden dönülmüşse, Mekke’deki veya Mekke’ye giden birine vekâlet verilerek de kestirilebilir. Sonra tekrar Mekke’ye giderse, bu kurbanı kendisi de kestirebilir. (İbni Abidin-Hac Bahsi)

Cevab: Nakşî büyükleri her işlerinde zühd ve takvâyı ön planda tutmalarıyla tanınmıştır. İbâdet yaparken işlenen günahların cezası daha büyük olduğu için, sevenlerine nâfile hac ve umre için izin vermemişlerdir. Bir de Makamat’ta da izah edildiği üzere, meselâ anne ve babanın bakımı, zevcenin hakkı, çocukların terbiyesi gibi vecibeleri bırakıp, maddî ve fizikî bakımdan zahmetli yolculuklara çıkmayı tasvib etmemişlerdir. Nâfilelerden evvel farz ve vâciblerin gözetilmesini emir buyurmuşlardır. Nihayet son asırda Hicaz’da hâkim olan dinî zihniyetin, ibâdetlerin hakkıyla ifa edilmesine izin vermemeleri de bunda bir âmil olabilir. Nâfile hac ve umreye gitmek yerine, meselâ evlenecek veya iş kuracak fakir gençlere yardım etmek daha faziletlidir. Zira bunların günahtan kurtulmasını temin etmek, nâfile ibâdetten yukarıdır. Meşhur kıssadır: Bişr-i Hâfî’yi sevenlerden birisi nâfile hacca gitmek üzere müsaade istemiş. O da “sen bu seyahate Allah rızası için mi gidiyorsun? Diye sormuş. Adamacağız şaşırarak elbette deyince, O halde ben sana daha sevaplı bir iş söyleyeyim. Evlenip kendisini zinadan korumak isteyen fakir bir genç var. Hac için ayırdığın parayı ona verir misin?” demiş. Adamcağız boyun büküp “Ama hacca gitsem” deyince, “Buyur Allah selâmet versin. Sen Allah rızası için gitmiyorsun” demiş.

Cevab: 15 Ekim 2012 Pazartesi günü Greenwich saatiyle 12:03'de ictimâ, 16 Ekim 2012 Salı günü Greenwich saatiyle 01:20'de rü’yet vâki olacaktır ve hilal ilk defa Güney Amerika'nın güneydoğu sahillerinden itibaren görülmeye başlayacaktır.
İctimâ günü olan 15 Ekim 2012 Pazartesi günü ay güneşten Ankara’da 15 dakika, Mekke'de ise 8 dakika önce batmaktadır. Güneş battığı anda hilal Ankara'da 2° 30', Mekke'de ise 1° 41' ufkun altında bulunduğundan hilâl görülemeyecektedir.
Rü'yet ve Zilhicce ayının birinci günü olan 16 Ekim 2012 Salı günü ay güneşten; Ankara'da 29 dakika sonra Mekke'de ise 43 dakika sonra batmakta ve güneş battığı anda hilâl Ankara' da 4° 16', Mekke' de ise 8° 27' ufkun üstünde bulunmaktadır. Bu sebeple Ankara'dan hilâl görülemezken, Mekke'den hilâl görülebilecektir. Dolayısıyla 10 Zilhicce 1433 günü olan 25 Ekim 2012 Perşembe, takvim hesabına göre Türkiye'de Kurban Bayramı'nın birinci günüdür.

Cevab: Vücub şartları olup da eda şartları yoksa, ölümüne kadar da kalkmayacaksa birini vekâleten farz olan hacca göndermesi gerekir. Umre, nâfile ibadettir. Vekâleten olmaz. Ancak umre yapan, kendisi için yapmış olur. Sevabını başkalarına da hediye edebilir.

Cevab: Âdetli (hayızlı) kadın namaz kılamaz. Oruç tutamaz, Kur’an-ı kerim okuyamaz, tavaf yapamaz, hiçbir mescide giremez. Mescid-i Haram’a da giremez. Uzaktan (revakların dışından) Kâbe’yi seyredebilir.

Cevab: Telbiye de söylenebilir. Telbiye ihrama girerken yapılır. Hacca veya umreye niyetlenmeyi ifade eder.

Cevab: Mescid-i Harem’de vazifeli zenci ve hadım Haremağaları, ellerinde birer metrelik sopalarla metâfın (tavaf yerinin) ortasında halka olup, tavafı kadın ve erkekler için ayırmakta, içte erkekler, dışta kadınlar tavaf etmekte idi. Mescid-i Nebevî’de de kadınların öğle ile ikindi namazı arasında Resulullah’ın kabrini ziyaretini tanzim ederlerdi. Şimdi bunlar kalmamıştır.

Cevab:

Hesab da, rüyet de ayın başlaması için birer kriterdir. Kamerî aylar, ayın dünya etrafında bir defa dolaşıp yeniden doğuşu ile başlar. Oruç, kurban ve hac, kamerî ayın başlamasına göre ifa edilen ibadetlerdir. Kamerî ay doğar; ama o beldede görülmeyebilir. Bu sebeple dolunaydan itibaren 14 gece sayılıp 29. gece hilâl güneş batarken garb semasında gözetlenir. Görülürse, yeni ay başlar; herhangi bir sebeple görülmezse, içinde bulunulan ay 30 güne tamamlanır. Buna tekmil-i selâsin denir ve hadîs-i şerif ile emrolunmuştur. Yeni ay hesaba göre o gün doğsa bile, ay otuza tamamlanır ve ertesi gün yeni ayın 1’i olur. Bu sene olduğu gibi, bir ay hesaba göre başka, rü’yete göre başka gün başlayabilir. İbâdetlerde ise, esah kavle göre hesab değil, rü’yet esastır. Osmanlılar zamanında kamerî aylar hesab ile değil, rü’yet ile başladığından, çoğu zaman bu tekmil-i selâsin muamelesi yapılır ve bu, hükümet ve taşrada kadılar marifetiyle ilan edilirdi. Bu bakımdan Osmanlı vilâyetlerinin birinde Zilhicce ayı başlamışken, diğerinde daha 30 Zilka'de hüküm sürüyor olabilirdi. Hatta bu sebeple tarihî hâdiselerin çoğu milâdî güne çevrilirken bir gün kayma olabilmektedir. Zilka’de ayının 29.unu 30’a bağlayan gece Türkiye ve Hicaz’da Zilhicce hilâli görülemediği için, eğer Osmanlı Devleti zamanında olsaydı, bu sene (hicrî 1434) Zilka’de 30’a tamamlanıp, ertesi günü (yani 7 Ekim 2013 Pazartesi günü) Zilhicce’nin 1’i sayılıp, Kurban Bayramı da 16 Ekim Çarşamba günü başlayacaktı. Zilka’de 30 gün olsaydı; 29. gece hilâl görülemediği için, zaten 30’a tamamlanacak ve ertesi günü hilâl gözetlenmeyecekti. Zira kamerî aylar 31 gün olamaz.

Ramazan hilâli, dünyanın her hangi bir yerinde şer’î esaslara muvafık bir şekilde görülürse, Hanefî mezhebine göre diğer beldelerde de Ramazan ayı başlamış olur. Şâfiî’de her belde kendi gördüğü ile amel eder. Osmanlılar zamanında Bursa veya Edirne’de hilâlin görüldüğü sonradan sâbit olur ve haber alınırsa, İstanbul’da da Ramazan ayı o gün başlamış sayılırdı. Zilhicce hilâli ise böyle değildir. Bunda her beldede ayrı ayrı şer’î esaslara göre görülmüş olması aranır. Bir beldede görülünce, esah kavle göre, başka beldede de Zilhicce ayının başlaması lâzım gelmez. Rü’yet yapılamadığı için kamerî ayın şer’î bir şekilde başlamadığı memleketlerde, kurbanların ihtiyaten ertesi günü kesilmesi, Ramazan’dan sonra da iki gün ihtiyaten oruç tutulması ile mesele hallolmaktadır.

Cevab: Çocuk, şartlarına uyarsa hac yerine gelir. Ama ileride zengin olursa, tekrar gitmesi lâzımdır. Akıl hastası hac yapamaz. Yerine velisinin yapması da gerekmez. Zira niyet lâzımdır.

Cevab: Hayır. Ancak umre yapıp, sevabı bir başkasına hediye edilebilir.

Cevab: Nafile ibadetin sevabı başkasına hediye edilebilir.

Cevab: Bir kavle göre evet.

Cevab: Farz olan hac manasına kullanılan bir tabirdir.

Cevab: İfrad yapma imkânı varken yapmayıp, müvekkilini ekstra külfete soktuğu için.

Cevab: İhramdan çıkmak lâzımdır.

Cevab: Mekke’ye dışarıdan gelen kim olursa olsun, ihramlı olarak girmek ve umre yapmak mecburiyetindedir. İhramsız girerse, mikata kadar geri dönüp ihrama girer ve tekrar şehre girerse, caiz olur. Böyle yapmaz da, ihrama Mekke’de girerse, bir dem (koyun veya keçi kesmesi) lâzım olur. Eğer temettu veya karin haccına niyetlenmemiş, ifrad haccına niyetlenmiş ise, doğrudan Arafat’a çıkabilir. Aksi takdirde bir dem daha gerekir.

Cevab: Hanefî mezhebinde saçın dörtte biridir. Say çıkışındaki berberler bunu bilirler. Rubu (dörtte bir) deyince, o kadar alırlar.

Cevab: Mahreminin seyahat esnasında beraber bulunması şarttır. Günahtan başka ayrıca umre sevabı da alamaz.

Cevab: Hayızlı kadının tavaf yapması haramdır. Bayramdan itibaren en az 10 gün kalacak şekilde ayarlamalıdır. Çünki hayzın azami mikdarı bu kadardır. Hayzı bitince tavafını yapar ve sonra memleketine döner.

Cevab: Mehr olarak para veya mal yahud karşılığı kolayca tayin edilebilecek bir menfaat tesbit edilir. Hac veya umre, mehr olarak tayin edilemez. Edilmiş ise mehr-i misl gerekir.