Yaygın kanaat, Hazret-i Muhammed’in kendisine peygamberlik bildirilmeden önce eski şeriatların hükümleriyle amel etmediği istikametindedir. Hanefî ve Şâfi’îlerin bir kısmı bu görüştedir. Buna göre, Hazret-i Peygamber, eski şeriatlarda da bulunduğu bilinen Kâbe’yi tavaf, leş yememek gibi bir takım işleri, maslahat sebebiyle ya da teberrüken (bereketlenmek için) veya kendi aklıyla güzel bulduğu için yapmıştı. Hazret-i Peygamber’den önceki devir fetret devri idi ve önceki şeriatların hükümlerinin kendisine ulaştığına dâir bir bilgi de yoktur. Eski peygamberlerin şeriatlarının unutulduğu ve uzun süre peygamber gönderilmeyen zaman aralığına fetret devri denir. Bu devirde yaşayan insanlar prensip itibariyle dinî emirlerle mükellef tutulamazlar. Hazret-i İsa ile Hazret-i Muhammed’in arası bir fetret devridir. Bir başka deyişle Hazret-i İsa’nın getirdiği şeriat unutulmuş, hatta mukaddes kitabı İncil bile tahrife uğramıştır. Tevrat için de aynı şey söylenebilir.

Peygamberler, umumiyetle şeriatların unutulduğu zamanlarda gönderilirler. Dolayısıyla Hazret-i Peygamber’in eski şeriatlarla amel etmesi mümkün değildir. Çünki peygamber gönderilmeden dinin füruu, yani şeriatla mükellefiyetten bahsedilemez. Ancak dinin aslı, yani iman bahse konu olabilir. Hazret-i Muhammed’in bi’setten (peygamberliği kendisine bildirilmeden) önceki hâli bilinmektedir. Kendisinden böyle başka bir şeriatla amel ettiği hususunda bir nakil, bir söz bize gelmemiştir. Kaldı ki böyle bir şey olsaydı, bu şeriatların bağlıları, mesela Yahudi veya Hıristiyanlar, bi’setten sonra O’nun kendilerine ve kendi şeriatlarına nisbetini iftiharla bildirirlerdi ki, böyle bir şey de bahis mevzuu değildir. (Serahsî, Usul, II/100-101; Âmidî, Usul, IV/121-123; Gazâlî, Mustasfa, I/132;  Hâdimî, Mecami, 211; Keşfü’l-Esrârı Pezdevî, III/932 vd; İbnü’l-Hümâm, Tahrir, 359.)

Hazret-i Muhammed’in annesi, babası, dedesi ve amcası Hazret-i İbrahim’in inancında birer mümin idi. Bu dinden kendilerine intikal eden bazı amel esaslarına göre de ibâdet ederlerdi. Hazret-i Musa ve Hazret-i İsa daha sonra geldiği halde, bunlar Yahudi veya Hıristiyan dinine girmiş değillerdi. Çünki bu dinler Arabistan’da doğru bir şekilde tebliğ edilmiş değildi. Bir dinin hükümleri doğru bir şekilde tebliğ edilmemişse, bu hükümlerin insanları bağlamayacağı açıktır. Böyle bir zamanda insanlar sadece iman ile mükelleftir. Fetret devri prensibi bunu gerektirir.

Hazret-i İsa’nın gelişinin üzerinden uzun asırlar geçmiş, bu dinin esasları unutulmuştu. Arabistan’da tek tük Hıristiyanlar vardı. Hazret-i Muhammed’in peygamberliğine ilk inananlardan ve Hazret-i Hadice’nin amcası oğlu Varaka bin Nevfel bu dindendi. Bu da bir arayışın neticesidir. Medine’de üç Yahudi kabilesi yaşamaktaydı. Bunların inanç esaslarının da orijinal olduğu söylenemez. Bunun dışındakiler ya müşrik veya Hazret-i İbrahim’in dinine inananlardı. Hazret-i Muhammed, peygamberliğini açıklamadan evvel Arabistan’da az da olsa tevhid inancını benimseyen ve eski peygamberlerin, bilhassa Hazret-i İbrahim’in şeriatından geldiği zannedilen bazı esaslarla amel eden kimseler vardı. Ümeyye bin Ebî Salt ile meşhur hatib ve şâir Kus bin Sa’îde ile Cennetle müjdelenen on sahabiden biri olan Hazret-i Said’in babası Zeyd bin Amr bunlardandır. Hazret-i Muhammed bunlar için “Kıyâmet günü tek başına bir ümmet olarak haşrolunacaktır” buyuruyor.

Hazret-i Muhammed’in dedeleri, bu arada Abdülmuttalib, babası Abdullah, annesi Âmine ve amcası Ebû Tâlib de Hazret-i İbrâhîm’in inancındaydı. Nitekim Kur’an’da “Sen, yani senin nûrun, hep secde edenlerden dolaştırılıp, sana ulaşmıştır” buyurulmaktadır (Şuarâ: 219). Bu inanca Hanîf inancı, bunlara da Hanîfler (Hunefâ) denir. Hanîf, hanef masdarından sıfat-ı müşebbehedir. Yanlış ve sapık olan şeye hiç dalmadan doğruya meyleden mânâsınadır. İslâmiyetten önce putlara tapınmayan, hacc yapan, sünnet olan, kısacası Hazret-i İbrahim’in dininden o zamana intikal etmiş esaslara tâbi bulunanlar için (Sâbiî’nin zıddı olarak) bu isim kullanılmıştır. Hanîf kelimesi Kur’an’da da müteaddit defalar geçer. Müslim kelimesiyle kullanıldığında hacceden; tek başına kullanıldığında ise Müslüman olan, tevhid inancında olan mânâsı kasdedilmiştir. Kur’an-ı kerimde Hazret-i İbrahim için bu sıfat kullanılmaktadır. Pek çok âyet-i kerimede Hazret-i İbrahim’in hanîf olarak vasıflandırılması da boşuna değildir. Çünki zamanında kendisinden başka tevhid inancını taşıyan kimse kalmamıştı. Etrafında hemen herkes putlara tapınırken, o tek tanrıya ibadet etmekteydi. Keldanîler gibi bâtıl yolda değil; Hakka yönelmişti (Bakara: 112, 135, Ahkâf: 13). Hazret-i İbrahim, Kur’an ve hadîslerde başka birçok hasletleriyle de övülmüş büyük bir peygamberdir. Allahın kendisini bütün insanlara ve inananlara imam, önder yaptığı bildirilmektedir (Bakara: 124, Nahl: 120). Tevhid inancı sonraki nesillere bu peygamberden intikal etmiş; şeriatı yayılmıştı. İslâm coğrafyasında bilinen peygamberlerden kendisinden sonrakilerin hepsi O’nun soyundandır. Semâvî dinlere mensup insanların hepsi kendisini büyük bilir ve inanırlar. Bütün dinlerdeki itikadî ve ahlâkî prensipler hep O’ndan intikal etmiştir. Bundan dolayıdır ki İslâm akâidinde, Müslümanlar -Kur’an’ın tâbiriyle- Hazret-i Muhammed’in ümmeti ve Hazret-i İbrâhîm’in milleti olarak tavsif edilmektedir. Millet aynı inancı benimseyen insanların hepsine denir. Osmanlı Devleti’nde gayrımüslim teb’a dinlerine göre gruplandırılmış ve hepsine dinî/hukukî imtiyazlar tanınmıştı. Buna “millet sistemi” denir: İslâm milleti (millet-i İslâm), Rum (Ortodoks) milleti, Ermeni (Gregoryen) milleti, Yahudi milleti gibi. Eski ilmihal kitaplarında, mesela Sultan Fâtih devri ulemâsından Mehmed bin Kutbüddin İznikî’nin Mızraklı İlmihal diye bilinen Miftahü’l-Cenne’de “Din ve millet, ikisi birdir”, diye yazar (s. 64).

Görülüyor ki hanîflik Hazret-i İbrahim’in dininin esas vasfıdır; ama sadece bu dine mahsus değildir. Bu bakımdan hanîf, tevhid inancına çağıran peygamberlere uyan kimseye denir (Beyyine: 5, Hacc: 30, 31). İşte hanîflik olarak bilinen Hazret-i İbrahim’in şeriatine âit hükümlerin bazıları Arabistan’da da câriydi. Hanîf dininin esasları olan bu hükümleri, Hazret-i Muhammed de kabul ve tatbik etmiştir.

Beydâvî, Râzî, Kurtubî gibi muteber tefsirlerde anlatıldığına göre, ibâdete olan düşkünlüğü sebebiyle "Mescid Güvercini" diye anılan Sa’lebe, malının artması için Resulullah aleyhisselâmdan dua etmesini istedi. Hazret-i Peygamber kanaat etmesini tavsiye buyurdu ise de ısrarcı oldu. Bu duanın bereketiyle çok zengin oldu. Malların idaresi sebebiyle önce mescidden kesildi. Zekât emri geldikten sonra, “benimle mi kazandınız” diyerek karşı çıktığı için mürted oldu. Bazı âlimlere göre Sa’lebe baştan beri münafık idi. Kendisi için Tevbe suresinin 76. âyet-i kerimesi nâzil oldu. Sebeb-i nüzûlünün başka başka olduğu da bildirilen bu âyet-i kerimenin gelişinden, Salebe’nin münâfık olduğu hükmünü çıkarmışlardır. Bu âyeti işitince zekâtını getirip yalvardı ise de Resulullah almadı ve “Sa’lebeye yazıklar olsun!” buyurdu.

Sahabe arasında başka Sa’lebe de vardır. Bunlardan birisi Salebe ibni Ebî Hâtıb Ehl-i Bedr’dendir ve Uhud’da şehid düşmüştür. Münâfık olan Sa’lebe, Hazret-i Osman zamanında vefat etti. (el-İsâbe)

Mektubat-ı İmam-ı Rabbânî’de geçen ve “Allah, imanlarını geri almaz” meâlindeki âyet-i kerimeye (Bakara: 143) dayanan yukarıdaki söz, “Fena makamına kavuşanın, imansız ölmemek ihtimali yüksektir” demektir. Hiç kimse için imansız ölmemesi kat’idir denemez. Allah’ın, Sahâbe-i kirâmın hepsinden râzı olduğu Kur’an-ı kerimde bildirildiğinden ve ilahî sıfatların, ezcümle rızâ sıfatının ezelî ve ebedî olması iktizâ ettiğinden sahâbenin hepsinin Cennetlik olduğu söylenebilir. Fakat aşere-i mübeşşereden başkasının iman ile öleceği önceden bilinemezdi. Çünki, sahâbenin aralarına karışmış olan münâfıkları Resûlullah’dan başka kimse bilmezdi. Bu münâfıkların imansız gittiği, Resûlullahın vefatından sonra, sahâbe-i kirâmdan hiçbirinin mürted olmadığı, yani mürted olarak ölmediği tefsir ve tarih kitaplarında yazılıdır. Tek tek isim vererek şu cennettedir denemez. Bazı sahâbîler hakkında vârid olan hadîs-i şerifler ahad (tek kişinin bildirdiği) hadîs olduğundan, ulemâ bunlar zan ve temenni bildirir demiştir.

El-İsâbe fi-temyizis-sahabe'de birinci cüz, 198. sayfada diyor ki, "Münafık olan Salebe, Bedr gazasında bulunan Salebe değildir. Çünkü, Bedr gazasında bulunan Salebe'nin Uhud gazasında şehit olduğunu İbni Kelbi bildirmektedir. Bundan başka, Ahmed bin Musa ibni Merdeveyh tefsirinde yazdığı üzere, İbni Abbas, Salebe'nin zekat vermediğini anlatırken, Salebe bin Ebi Hatıb demektedir. Bedr gazasında bulunan ise Salebe bin Hatıbdır.”

Bir zatın sahabi olduğu sabit ise, günahları affedilip cennete gideceği bildirilmiştir. Değilse, münafıktır. Salebe’nin de münafık olduğu anlaşılmaktadır. Eshab-ı kiramın hepsinin Cennete gireceği müjdelenmiştir. Çünki Kur’an-ı kerimde Allah’ın hepsinden razı olduğunu bildirmiştir. Bu müjde, hepsinin iman ile öleceklerini haber vermektedir. Çünki rıza sıfatı ezeli ve ebedidir. Fakat Aşere-i mübeşşereden başkasının iman ile öleceği kati bilinemez. Çünki aralarına karışmış olan münafıklar vardır.

Rum suresinin bir, iki, üç ve dördüncü ayetlerinde mealen: “Rum, [Arablara] en yakın olan bir yerde mağlub oldu. Mağlubiyetten sonra, üç yıl ile dokuz yıl arasında burada hasımlarına galib olacaklardır. Yenmek ve yenilmek önde ve sonda Allahü tealanın emrindedir. Rumların İranlılara galib olduğu günde müminler sevineceklerdir” buyuruldu.

Müslümanlar, Rumlarla, yani Romalılarla Farslar arasındaki mücadelelerde, semavi bir dine ve tek ilaha inandıkları için Romalıları tutardı. Rumlar yenilince müşrikler müslümanlara gözdağı vererek, sizin gibi tek tanrıya inananların, iki tanrıya inananlar karşısındaki sonu bu. Bizim çok ilahlarımız var. Biz de sizi yeneceğiz dediler.

Bu ayet-i kerime Rumların mağlubiyetten sonra Farslara galib olacaklarının haber vererek müslümanları teselli etmektedir. Bu, aynen vuku buldu. Hatta, bu ayet-i kerime nazil olduğu zaman müşriklerin ileri gelenlerinden Ubeyy bin Halef inkar etti. Hazret-i Ebu Bekr ile yaptığı konuşmada; ona dil uzatarak onların galib geleceğini inkarında ısrar etti. Bunun üzerine üç sene kadar beklemek ve taraflardan kimin dediği çıkmazsa, diğerine onbeş dişi deve vermek üzere mukavele yaptılar. Hazret-i Ebu Bekr, Resulullah’a gelerek bunu arz etti. Resulullah ayet-i kerimede geçen “bıd” kelimesinin üçten dokuza kadar olan sayılara şamil olduğunu beyan buyurdu ve Ebu Bekr’e, ona gidip, hem müddeti, hem de deve adedini arttırmasını söyledi. Bunun üzerine Hazret-i Ebu Bekr yaptıkları mukaveleyi yenileyerek, müddeti dokuz seneye ve deve adedini yüze çıkardı.

Hicretin altıncı senesinde Hudeybiyede iken, Rumların İran üzerine galebe ettiği haberi kendilerine ulaştı. Fakat Ubeyy bin Halef, Uhud gazasında Resulullahın yerden alarak ona attığı bir süngü ile katl edilmiş olduğundan, Hazret-i Ebu Bekr Mekke’nin fethinden sonra onun varislerinden zikredilen yüz deveyi aldı. Bu hadise kumar haram edilmeden evvel ve darülharbde cereyan etmişti. Onun için caiz görülmüştür.

Bu ayet-i kerime Rumların mağlubiyetten sonra Farslara galib olacaklarının haber vererek müslümanları teselli etmektedir. Bu, aynen vuku buldu.

Rumların yenildiği ve sonra yendiği yerin neresi olduğu ihtilaflıdır. Ezriat’ta ise, Arap topraklarına en yakın yerdir. Cezire’de ise Fars topraklarına en yakın yerdir. Ürdün ise Roma topraklarına en yakın yerdir. Tarih kaynakları Ezriat’ı verir.

627’de Rumlar, Farsları Ninova’da ağır bir bozguna uğrattı. Bu mağlubiyet İran’ı kargaşaya soktu ve kısa bir müddet sonra Müslüman Araplar tarafından yenilip istila edildi. Harbin galipleri Romalılar ve ülkeleri ise ekonomik ve siyasi olarak bu muharebelerden dolayı çok sarsıldı. Topraklarının çoğunu Gotlara, Avarlara ve Müslüman Araplara kaptırdı.

İslamiyette çok eşliliğe izin verilmiş; ama tek kadınla iktifa edilmesi tavsiye edilmiştir. Hazret-i Ali’nin ikinci evlilik teşebbüsüne Resulullah karşı çıkmadı, ama memnun da olmadı. Zira kızının üzülmesini istemedi. “Fatıma benden parçadır, onu üzen beni üzer” buyurdu. Kızının üzülmesi ve mutsuzluğu, Cenab-ı Peygamber’e ekstra bir yük idi. Ayrıca evlenmek istediği kız, Ebu Cehl'in kızı idi. Bu ise cemiyette dedikoduları mucip oldu. Gerçi evlilikleri umulduğu gibi mutlu bir evlilik olmasa da, Hazret-i Ali bunu anlayarak bu stratejik hatadan dönmüştür.

Her zamanın ve zeminin hali bir olmaz. Birinde umumi diğerinde hususi lanet vardır. Resulullah’ın beddua ettiği, lanet ettiği vakidir.

Vezir kelimesi Kur’an-ı kerim ve hadis-i şeriflerde yardımcı manasına geçer. Musa, kardeşi Harun aleyhimesselamın vezir olarak tayinini Rabbinden istemiştir. Hadis-i şerifte, “Allah bir emirin hayrını murad ettiği zaman ona sadık bir vezir verir” buyuruldu. Vezirliğin siyasi teşkilat olarak, Hazret-i Ömer zamanında İran’dan alındığı rivayet olunur. İran’da vezire vazurg denirdi ki vezir’den ziyade büyük manasına büzürg kelimesinden geliyor olmalıdır.

Beş vakit namaz dışında hayır. Mekke-i mükerremede daha ziyade, inanç, ahlak, kainatın yaratılışı, kıyamet ve eski insanların kıssalarına dâir hükümler gelmiştir. Hemen bütün ameli ve hukuki hükümler Medine-i Münevverede gelmiştir.

Peygambere itiraz olmaz, sual olur, teklif olur. Talebe hocasına teklifte bulunur. Anlamadığı, şaşırdığı bir şeyi sorar. Bu, ilmin ve bağlılığın icabıdır. Hazret-i Ömer, celalli, haksızlığa dayanamayan bir tabiatta olduğu için, insanlar ve Şii meşrepliler, onun buna benzer suallerini, itiraz gibi anlamış veya anlatmıştır. Nitekim melekler, Cenab-ı Hak, yeryüzünde halife yaratacağım buyurduğu zaman, şaşırıp, kan dökecek mahluklar mı yaratacaksın diye sordular. Zekeriya aleyhisselama çocuk müjdesi verildiği zaman, benim nasıl çocuğum olur, ben yaşlıyım, hanımım ise kısırdır diye sormuştu. Nuh aleyhisselam asi oğlu tufanda boğulduğu zaman, ya rabbi hani ailemi helak etmeyecektin diye sordu. İbrahim aleyhisselam, ölüleri nasıl dirilttiğini Allah’a sordu. 

Rivayet fazladır, fakat sahih olan azdır.

Kurban bayramı 4, fıtra bayramı esasen 1 gündür. Bu, oruç tutulması haram olan günlerdendir. Ensarın iki günlük bayramı vardı. Bu iki güne bedel fıtra bayramının ikinci ve üçüncü günleri verildi. Böylece 3 gün oldu. 1 gün şer’î, 2 gün örfîdir.

Bu, cahiliye devrinde idi. henüz şeriat gelmemişti. Üstelik Hazret-i Hadice o zamanki tesettüre uyardı. Ticareti de bizzat değil, kölesi vasıtasıyla yapardı. Kaldı ki buna ticaret denmez. Hazret-i Hadice’nin sermayesi vardı. Kendi bizzat çalıştıramayacağı için, müdarebe (emek-sermaye) şirketi yoluyla bir ortak bulup çalıştırırdı. Yoksa dükkan açıp da tezgahtarlık yapması veya erkeklere karışıp tüccarlık yapması mevzubahis değildir. Evlenince bundan da vazgeçmiştir. 

Ateş taşımanın sünnet olduğu meşhurdur. Ancak Resulullahın ateş taşıdığına dair bir rivayet yoktur. Sünnet olması, seferde lazım olan hacetleri yanına almaktan dolayıdır.