Semenin cinsi söylenmiş ise, teayyün ettiğinden başka semen verilemez. Reşad altını üzerine pazarlık edilmişse, İngiliz altını verilemez.

Semen, sahih akidde tayin edilince, teayyün etmez. Yani söz kesilirken tayin edileni vermek lâzım değildir. Misli, benzeri verilebilir. “Bu elimdeki 100 lirayla şu malı aldım” diye akid yapılsa, sonra bu parayı cebine koyup, mislini, benzerini verebilir. Semenin kendi tayin edilince, teayyün etmez ise de, cinsi, mikdarı ve vasfı tayin edilince, teayyün ederler. Yani bu cins, mikdar ve vasfı taşımayan semen verilemez. 100 lira demişse 100 dolar veremez. 11 Reşad altını demişse 11 Aziz veya bu kıymette para veremez.

Söz kesilen semen, örfe uyulup, bozuk para olarak da verilebilir. Meselâ 20 mecidiyye diye pazarlık olunduğunda, yirmilik yerine onun bozukluğu olan onluk ve beşlik verilebilir.

Semen, para olmayıp mal ise, hatta altın veya gümüşten işlenmiş eşyâ ise, pazarlıkta tayin edilince, mebî gibi teayyün eder. Satış da, mukâyada (trampa) satışı olur. Yani o malı aynen vermek gerekir. Meselâ müşteri, bir gümüş kaşığı gösterip, “Şu kaşık ile bu horozu satın aldım” dese, kaşığı vermesi lâzımdır. Aynı ağırlıkta, aynı şekilde ve aynı kıymette başka gümüş kaşık veremez. Çünki semen para değil de mal olup, alıcı tarafından tayin edilmiştir, dolayısıyla teayyün etmiştir.

Semen, fâsid satışta, sarf satışında, emânet, şirket ve vekâlette, kirâ bedelinde, hibede, zekât, sadaka ve satın alma vekâletinde ve gaspta tayin edilince, teayyün eder. Meselâ emânetçi, emânet bırakılan parayı aynen geri vermekle mükelleftir, geri verirken mislini veremez. Telef oldu ise, mislini değil, kıymetini öder. Satın alma vekili, mal sâhibinin verdiği parayı kendi için kullanamaz. Kullanırsa, vekilliği bozulur. Bir altın lira gasp eden, bunu aynen öder. Bu yok ise, benzerini veremez, kıymetini öder.

Mehrde ve nezrde ve vekil yapmakta da teayyün etmez. Vekile 100 lira verip “Git şu parayı felancaya ver ve kendisini vekil ettiğimi söyle. Bana şu evsafta bir at alsın” dese, o kişi de bu parayı cebine koyup, vekile aynı mikdarda kendi parasını verebilir. “Şu koyunu kesmek nezrim olsun” dese, başka bir koyunu kesebilir. “Bu elimdeki 11 Reşad altını mehr olmak üzere nikâhladım” dese, başa 11 Reşad altını verebilir.

Netice itibariyle mehr pazarlığı yaparken 11 Reşad altını söz kesilmiş ise, 11 Reşad altını vermek icab eder. 11 Aziz veya bunun kıymeti kadar para, döviz verilemez. Ama nikâh yapılırken belli 11 Reşad altını mehir olarak gösterilse idi, teayyün etmeyeceğinden sonradan bunu değil de başka 11 Reşad altını vermek câiz olurdu. Mehrde teayyün etmez demek bu demektir. Karşı tarafın rızası varsa, başka şey verilebilir.

Ni’met-i İslâm’da nafaka bâbında diyor ki: Taâmın dışarıdan tedâriki erkeğe ve dâhilde hazırlanması kadına aittir. Çünki bu işler zevceye diyâneten lâzımdır. Resûl-i ekrem efendimiz hazretleri, Hazret-i Ali ile Hazret-i Fâtıma radıyallahü teâlâ anhümâ arasında, geçinme işlerini taksim buyurup, hâricî işleri Hazret-i Ali’ye ve dâhilî işleri Hazret-i Fâtıma’ya ait kılmışlardı ki, Hazret-i Fâtıma üstelik bütün kadınların seyyidesidir…Vâlide çocuğu emzirmek için cebrolunamaz. Babası süt anne tutar. Vâlideye çocuğunu emzirmek şer’an (hukuken) değil diyâneten vâcibdir. Çocuk annesinden başkasını emmezse çocuğunu emzirmek hukuken de vâcib olur.

Netice itibariyle, İslâmiyette kadın ev işi yapmaya ve çocuğunu emzirmeye mecbur değildir sözünü, hukukî bir borç olarak mecbur değildir şeklinde anlamak gerekir. Yani yapmazsa, zevc bunları zevcesine zorla yaptıramaz. Çocuk için de babası süt anne tutar. Kadın ev işi yapmasa da, çocuğunu emzirmese de nafakaya hak kazanır. Ancak kadın hizmetçilerle büyümüş zengin bir âilenin kızı olmadıkça ev işi yapmadığı için günaha girer. Sütü var ise, çocuğunu emzirmediği için de günaha girer. Çünki bunlar kendisine diyâneten vâcibdir. Zengin kadına zengin nafakası verilir. Yani kocası hizmetçi tutar. Kadının ev işlerini yapması, zevcine teberru ve ihsandır. Çok sevaptır. Ev işi yaparsa veya çocuğunu emzirirse ücret isteyemez. Çünki erkeğin vazifesi, dışarıdaki işleri, kadının vazifesi içerideki işleri yapmaktır. Zevc de zevcesinin bu ihsanına karşı ihsanda bulunur. Ben ev işi yapmaya mecbur değilim diyen kadın, nafaka olarak fıkıh kitaplarında yazan asgari mikdara (her yıl için bir kat elbise) mahkûm olmayı göze almalıdır.

Hürmet-i musahere bir kadınla cinsî temasta bulunmak yahud çıplak tenine ve başındaki saçına şehvetle dokunmak veya fercinin içine şehvetle bakmak suretiyle meydana gelir. Bu kadının annesi ve kızının o adamla evlenmesi yasak olur. Bu adamın oğlu veya babası da o kadına yasak olur. Dokunmak ve bakmakta şehvetin sınırı, erkeğin âletinin hareket etmesi yahut sertse hareketin ziyadeleşmesidir. Kadın veya yaşlılarda gönlün meyletmesi, ürpermesi, o kişi ile cinsî teması gönülden arzu etmektir.

İtibar, dokunurken ve bakarken şehvetli bulunmayadır. Binaenaleyh şehvetsiz dokunur da, sonra elini çektiği halde bu dokunmadan şehvete gelirse, hürmet-i musahere olmaz. Bakmakta da şehvet şarttır. Nitekim gözünü yumduktan sonra şehvete gelse hürmet-i musahere olmaz. Şehvetin baktığı kadına duyulması şarttır. Bakıp başkasını düşünerek düşündüğü kadına duyarsa hürmet-i musahere olmaz.

Bunun dışında şehvetle bile olsa bakmakla, TV, resim ve aynada yahud su ve cam içinde şehvetle bakmakla, hatta bakıp meni gelmekle hürmet-i musahere olmaz. Yalnızca kadının fercinin içine (yuvarlak kısmına) şehvetle bakınca olur. Bunun da meydana gelmesi çok ihtimal dışıdır. Kocanın amcası veya dayısıyla hürmet-i musahere olmaz. Yalnızca usul ve füru ile, yani adamın oğlu veya babası ile olabilir (İbni Âbidin, Namazın Şartları Bahsi, Haram Olan Kadınlar Bahsi).

Hürmet-i musaherenin kadından gelmesi fevkalâde zordur. Vesvese etmemeli, bu mevzuyu hiç düşünmemelidir.

Harem-selâmlık geleneği İslâmiyetin başından beri vardır. “Kadınlara bir şey soracağınız, onlardan bir şey isteyeceğiz zaman, perdenin arkasından söyleyin. Bu onların ve sizin kalbiniz için daha temizdir” meâlindeki Ahzâb sûresinin 53. âyet-i kerimesine dayandırmışlardır. Hicab âyeti de denilen bu âyet-i kerime nâzil olduktan sonra Hazret-i Peygamber zaruret olmadan hanımlarla konuşmamış, onlarla bir arada oturmamıştır. Bundan sonra da Müslümanlar evlerinde harem-selâmlık tatbikatını devam ettirmiştir. Harem, yabancı erkeklerin giremeyeceği bir yerdir. Rahat hareket etmelerine, başı açık dolaşabilmelerine, sere serpe oturmalarına imkân verdiğinden dolayı hanımlar tarafından da hüsnü kabul görmüş ve benimsenmiştir.

Boşanma üç defadır. Yani bir erkek (veya vaziyete göre kadın) peşpeşe veya ayrı ayrı üç defa boşanma iradesini ortaya koymuşsa, boşanma gerçekleşir. Kadın bir başka erkekle evlenip zifafa girdikten sonra, bu evlilik ölüm veya boşanma ile sona ermedikçe, eski kocasına varamaz. Üç talâk lafzının bir defada söylenmesi ile üç ayrı talâk olacağı Sahabe-i kiramın icma'ı ile sâbittir. Merhum Ahmed Davudoğlu’nun Dini Tamir Davasında Din Tahripçileri kitabında bu husus etraflı anlatılmaktadır.

“Kendisini boşa!” gibi sarih (açık) sözlerle bu hak verilmişse, kadın da “Boşadım” derse, bir ric’î (dönülebilir) talâk olur. Bir boşama hakkı düşer. Erkek iddet içinde zevcesine dönebilir. Eğer talâk ve boşama kelimesi hiç zikredilmeksizin “Emrin elindedir” veya “Kendini tercih et!” yahud “Muhayyersin” gibi kinâye (örtülü) sözlerle bu hak verilmişse, kadın da “Kendimi tercih ettim” veya “Kendimi boşadım” yahud “Kendimi ihtiyar ettim” demişse, bir bâin (ayırıcı) talâk olur. Bir talâk hakkı düşer. Eşlerin tekrar bir araya gelmeleri için yeni bir nikâh gerekir. Eğer “Her ne zaman dilersen kendini boşa” diyerek bu hak verilmişse veya evlenirken “Her ne zaman dilersem kendimi boşamak şartıyla evlendim” demişse, ayrı meclislerde olmak şartıyla kendisini üç defa boşayabilir. Kadına boşama hakkının verilmesi, erkeğin boşama hakkını ortadan kaldırmaz. Ancak kadının kullandığı her boşama, erkeğin üç hakkından birini düşürmüş olur. Kadına bu hak evlenirken veya evlendikten sonra tanınabilir. Erkek, bu hakkı tanıdıktan sonra vazgeçemez. (İbni Abidin, Talâk bahsi)

Nikâhın şartı taraflar veya velî yahud vekilleri; iki tarafın evlenmek hususunda birbirine uygun irade beyanları ve bunun iki şahid huzurunda ve aynı mecliste yapılmış olmasıdır. Mehr konuşmak bile nikâhın şartı değildir. Konuşulmasa da nikâh sahih olur, kadın da emsallerinin aldığı mehre hak kazanır. Nikâhtan evvel istiğfar ve hutbe ile sonunda dua ise nikâhın şartı değil, müstehabıdır. Hazret-i Peygamber, nikâh kıymadan evvel hutbe okumuş, yani Allah’a hamd ve Resulüne salavat söylemiş; nikâhtan sonra da evlenenler hakkında dua etmiştir. Zaten İslâm geleneğinde konuşmaya ve yazmaya başlamadan evvel kısa bir hutbe söylemek vardır. Nikâhta tatlı veya şerbet ikramı da müstehabdır. Nikâhtan evvel okunacak hutbe Ebu Dâvud’un Abdullah bin Mes’ud’dan rivâyetine göre şöyledir:
Elhamdü lillahillezî nahmeduhu ve neste’înuhu ve nestağfiruhu ve neûzü billahi min şürûri enfüsinâ ve min seyyiâti a’malinâ. Men yehdillahü felâ mudılle leh ve men yudlil felâ hâdiye leh. Neşhedü en lâ ilâhe illallahü vahdehu lâ şerîke leh ve neşhedü enne seyyidenâ ve senedenâ ve mevlânâ Muhammeden abduhu ve resuluh. Yâ eyyühennâsü ittekû rabbekümüllezî halakaküm min mefsin vâhidetin ve halaka ezvcehâ ve besse minhümâ ricâlen kesîren ve nisâen. Vettukallahe tüsâilûne bihi ve’l-erhâm. İnnallahe kâne aleyküm rakîbâ. Eûzü billahi mineşşeytânirracîm. Ve enkihu’l-eyâmâ minküm vessâlihîne min ibâdiküm ve imâiküm, in yekûnu fukarâe yuğnihimullahü min fadlih vallahü vâsiün alîm. Sadakallahül’azîm. Ve kâle Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, en-nikâhü sünnetî femen ragibe an sünnetî feleyse minnî. Sadaka Resûlullah. Emmâ ba’d...
Şu hutbe de okunabilir: Elhamdü lillahillezî zevvecel ervâha bil eşbâh ve ehallennikâha ve harremessifâh. Vessalâtü vesselâmü alâ resûlinâ Muhammedinillezî beyyene-l-harâme ve-l-mubâh ve alâ Âlihi ve Eshâbi-hillezîne hüm ehlüssalâhi velfelâh. Eûzü billahi mineşşeytânirracîm. Ve enkihu’l-eyâmâ minküm vessâlihîne min ibâdiküm ve imâiküm, in yekûnu fukarâe yuğnihimullahü min fadlih vallahü vâsiün alîm. Sadakallahül’azîm. Ve kâle Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem, en-nikâhü sünnetî femen ragibe an sünnetî feleyse minnî. Sadaka Resûlullah. Emmâ ba’d...
Nikâhı kıyacak kimse, hutbeden sonra kızın kendisine veya velî veya vekiline dönerek şöyle der: Bismillâhi ve alâ sünnet-i resûlillah. Allahü teâlânın emr-i şerîfi ile ve Peygamberimiz hazret-i Muhammeden-il Mustafâ efendimizin sünnet-i seniyyesi ile ve amelde mezhebimizin imâmı, imâm-ı a’zam Ebû Hanîfe hazretlerinin ictihâdı ile ve hâzır olan müslümanların şahâdetleri ile, ...... lira mehr-i müeccel ve aranızda ma’lûm olan mehr-i mu’accel ile, tâlibin olan felan oğlu felancaya zevceliğe vardın mı? [veli veya vekil ise, velîsi veya vekîli olduğun felan kızı felancayı tâlibi olan felan oğlu felancaya velâyetin veya vekâletin hasebi ile zevceliğe verdin mi?]” diye sorulur. Sonra erkeğe veya zevcin velî yahud vekîline dönüp, yine “Bismillâhi ve alâ…” dan itibaren okur. Sonra “Sen dahî felan kızı felancayı ...... lira mehr-i müeccel ve aranızda ma’lûm olan mehr-i mu’accel ile zevceliğe aldın mı? [velî veya vekîl ise, velîsi veya vekîli olduğun felan oğlu fellancaya velâyetin veya vekâletin hasebi ile aldın mı?] der. Her ikisine üçer kere sorar ve cevap alır. Her birinde “Ben dahî akd-i nikâh eyledim. Allahü teâlâ meymûn ve müteyemmen eylesin!” der. Sonra hepsi ellerini kaldırıp nikâhı kıyan veya içlerinden birisi şu duayı okur:
Allahümmec’al hâzel akde meymûnen mubâreken vec’al beyne-hümâ ülfeten ve mehabbeten ve karârâ ve lâ tec’al beyne-hümâ nefreten ve fitneten ve firârâ. Allahümme ellif beynehümâ kemâ ellefte beyne Âdem aleyhisselâm ve Havvâ. Ve kemâ ellefte beyne Muhammedin sallallahü aleyhi ve sellem ve Hadîcete’l-Kübrâ ve Âişete ümmeyi’l mü’minîne radıyallahü anhümâ. Ve beyne Alîyyin ve Fâtımate’z-Zehrâ radıyallahü anhümâ. Allahümme a’ti le-hümâ evlâden sâlihan ve ömren tavîlen ve rızkan vâsi’an. Rabbenâ heb lenâ min ezvâcinâ ve zürriyyâtinâ kurrete a’yünin vec’alnâ lil müttekîne imâmâ. Rabbenâ âtinâ fiddünyâ haseneten ve fil âhıreti haseneten ve kına azabennâr. Sübhâne rabbike... [Ey Allah’ım! Bu akdi uğurlu ve mübarek eyle! Aralarında ülfet (uyum), muhabbet ve karar ihsan eyle; nefret, fitne ve firar eyleme! İkisinin arasını âdem aleyhisselâm ile Havva vâlidemizin; Muhammed aleyhisselâm ile müminlerin anneleri Hadice ve Ayşe radıyallahü anhümâ ve Hazret-i Ali ile Fâtıma radıyallahü anhümâ arasındaki gibi ülfet ile birleştir. Onlara sâlih çocuklar, uzun ömür ve geniş rızık ver! Ey Rabbîmiz! Bize gözümüzün ışığı olacak eşler ve zürriyetler ihsan eyle! Bizi müttekîlere önder yap! Ey abbimiz! Bize dünyada ve ahrette iyilik ver. Bizi cehennem azabından koru!] Nikâh duasının Arapçasını bilmeyen Türkçe de dua edebilir.
İki nikâh bir arada kıyılmışsa ve her ikisi için müşterek dua edilecekse şöyle denir:
Allahümmec’al hâzeyne’l akdeyni meymûnen mubâreken vec’al beyne-hümâ ülfeten ve mehabbeten ve karârâ ve lâ tec’al beyne-hümâ nefreten ve fitneten ve firârâ. Allahümme ellif beynehümâ kemâ ellefte beyne Âdem aleyhisseslâm ve Havvâ. Ve kemâ ellefte beyne Muhammedin sallallahü aleyhi ve sellem ve Hadîcete’l-kübrâ ve Âişete ümmeyi’l mü’minîne radıyallahü anhümâ. Ve beyne Alîyyin ve Fâtımate’z-Zehrâ radıyallahü anhümâ. Allahümme a’ti le-hümâ evlâden sâlihan ve ömren tavîlen ve rızkan vâsi’an. Rabbenâ heb lenâ min ezvâcinâ ve zürriyyâtinâ kurrete a’yünin vec’alnâ lil müttekîne imâmâ. Rabbenâ âtinâ fiddünyâ haseneten ve fil âhıreti haseneten ve kına azabennâr. Sübhâne rabbike... [meymûnen yerine meymenuteyn de caizdir. beynehümâ yerine ellif beyne küllin minhümâ yahud ellif beyne küllin minettarafeyn de denilebilir.]
Üç ve daha çok nikâh için müşterek dua edilecekse şöyle denir:
Allahümmec’al hâzihil ukûde meymûnen mubâreken vec’al beyne-hümâ ülfeten ve mehabbeten ve karârâ ve lâ tec’al beyne-hümâ nefreten ve fitneten ve firârâ. Allahümme ellif beynehümâ kemâ ellefte beyne Âdem aleyhisselâm ve Havvâ. Ve kemâ ellefte beyne Muhammedin sallallahü aleyhi ve sellem ve Hadîcete’l-Kübrâ ve Âişete ümmeyi’l mü’minîne radıyallahü anhümâ. Ve beyne Alîyyin ve Fâtımate’z-Zehrâ radıyallahü anhümâ. Allahümme a’ti le-hümâ evlâden sâlihan ve ömren tavîlen ve rızkan vâsi’an. Rabbenâ heb lenâ min ezvâcinâ ve zürriyyâtinâ kurrete a’yünin vec’alnâ lil müttekîne imâmâ. Rabbenâ âtinâ fiddünyâ haseneten ve fil âhıreti haseneten ve kına azabennâr. Sübhâne rabbike...

Ne akid, ne zifaftır. Kişinin zevcesiyle beraber yaşadığı yerdir. Bir başka deyişle ikametgâhıdır. Fıkıh kitaplarında evlendiği yerdir ibaresindeki “evlenmek” kelimesi için “tezevvüc” veya “teehhül” deniyor. Nikâh veya zifaf kullanılmıyor. Bu iki kelime “evli bulunmak”, “zevcesi olmak” ma’nâsına gelir. Nikâh mektup, vekil veya haberci ile kıyılabilir. Bu takdirde taraflardan biri bir şehirde, diğeri başka şehirde olabilir. Ayrıca her evlilik zifafla neticelenmeyebilir. Eşlerden biri veya ikisi küçüktür; yahud çok yaşlıdır; veya başka sebeplerle eşler zifafa girmeyebilir. Bu takdirde evlilik yok mu sayılacaktır? Burası erkeğin vatan-ı aslîsi olmayacak mıdır? Veya eşler balayında zifafa girip, sonra evlerine gelseler, vatan-ı aslî birkaç gün kaldıkları, belki bir daha hiç gitmeyecekleri bir şehir mi olacaktır?
Mevkufat’ta diyor ki: “Malum olsun ki vatan üçdür: Evvelkisi vatan-ı aslîdir. İkincisi vatan-ı ikamettir. Üçüncüsü vatan-ı seferdir. Vatan-ı aslî insanın doğduğu yahud onda teehhül eylediği mekândır. Ve vatan-ı ikamet, onda en az on beş gün ikamete niyet eylediği mekândır. Şu şartla ki orası onun mevlidi (doğduğu yer) ve onda onun zevcesi olmaya. Vatan- süknâ, onda on beş günden az ikamet eylediği mekândır. Şu şartla ki orası onun mevlidi (doğduğu yer) ve onda onun zevcesi olmaya.” Demek ki bir yerde zevcesi olmak, vatan-ı aslî için kâfidir. Dürer’de de diyor ki: Vatan-ı aslî meskendir. Mesken, sâkin olunan, oturulan yerdir. İbni Abidin’de de diyor ki: İki yerde zevcesi olan, o şehirlerin herbirine gidince, o yer, vatan-ı aslî olur. Zevcesini bir yerde yerleştirip, sonra kendisi başka yere yerleşse, ikisi de vatan-ı aslîsi olur. Görülüyor ki, bir şehirde zevcesi olmak veya bir şehre zevcesini yerleştirmek vatan-ı aslî için yetiyor. Zifaf veya nikâh kıyıldığı yerden bahis yoktur. Memurun ailesi ile birlikte yerleştiği yer vatan-ı aslîsi olur. Bekâr olan memurun niyeti ile vatan-ı asli değişmez.
Zifaf, mehr-i muacceli verilmemiş bir kadının kocasıyla sefere çıktığı zaman, seferîlik hususunda kocasına tâbi olup olmaması meselesinde mühimdir. Nitekim Fetâvâ-i Hindiyye’de diyor ki: Yolculukta, kocası ile beraber olan bir kadın, niyeti ile mukim olmaz. Kendisine, mehr-i muaccele ödenmiş ise kocasına tabi olur. Mehr-i muacceli verilmemiş kadın, zifafa girmiş ise kocasına tâbidir.

Kadın tevbe etmezse, nikâh devam eder veya kocasının cariyesi sayılır; ama tevbe edene kadar vaty caiz olmaz diyen âlimler de vardır.

Ancak taraflar birbirine meyledip sözleşmişse, artık başkasının kimselerin dünürlükte bulunması helal olmaz. Bunu Cenab-ı Peygamber men etmiştir. Mal satışında da böyledir.

Bir kadına "seninle evlenirsem boşsun" dese, o kadınla evlenince boş olur. "Evleneceğim şu kadın boş olsun" dese, evlenince boş olmaz. Bir kimse "alacağım kadın boş olsun" derse veya "alacağım her kadın boştur" derse, evlendiği her kadın boş olur. Bunu söyleyenin müracaat edeceği çare şudur: Fuzuli (vekaletsiz işgören) tarafından evlendirilmek ve mehri göndermek suretiyle nikaha fiilen izin vermek. Meseleyi bilen birine gider. Yeminini ve fuzuli nikahına ihtiyacı olduğunu söyler. Fakat kıza bizzat talip olmaz. O kişi fuzuli olarak ona o kadını nikahlar. Kendisi de diliyle açıkça değil, mehri göndermek suretiyle fiilen izin verir. İkinci bir yol şudur: Böyle yemin eden kimse evlenince zevcesi boş düşer, ama tekrar nikahlarsa boş düşmez. Yemin ilk nikaha şamildir. (İbn Abidin, Nimet-i İslam) Üç mezhebde ise böyle bir talak muteber değildir. Dolayısıyla hin-i hacette bu mezhebleri takliden ve şartlarına riayet etmek suretiyle nikah kıyılabilir.

Evlilikte, iki tarafı da iyi tanıyanlardan malumat almalıdır. Tahkikat yapmalıdır. Mantıki şartlar tutuyorsa, namzetler birbirini görüp konuşmalıdır. Aşık olmak, kalbin küt küt atması çok nadir olacak şeylerdir. Hem yüzünü hem huyunu beğendiği birini bulmak da bu zamanda zordur. İtici gelmediyse kabul edilebilir. Ama içi hiç sinmiyorsa evlilik böyle tereddüt üzerine tesis edilmez.

Bu mevzuda, dede, baba; nine, anne hükmündedir. Meşru emrine riayet lazımdır. Amca, dayı, teyze, hala gibi akrabalara da hürmet etmek lazımdır.

Kendi işini kendi görmek, zevcesine de ev işinde ve her hususta yardım etmek çok faziletli bir iştir. Ama kadının çalışması lazım değildir. Ev işlerini yapmak vazifesidir. Kadın çalışmak mecburiyetinde ise, yani zevci nafaka vermiyorsa, kadın zevcine itaat mecburiyetinde değildir.

Akıllı erkek, hanımını aklın ve dinin uygun gördüğü her hususta memnun eder. Onun şeriata uygun isteklerini elinden geldikçe yapar, yapamıyorsa da hoş tutar.